Καράντη Μαρία (cross) έγραψε:
Ο διαβόητος δωσίλογος και ταγματασφαλίτης Ξενοφώντας Γιοσμάς, γνωστός και ως φον Γιοσμάς, συμμετείχε ως υπουργός Προπαγάνδας στην τελευταία φιλοναζιστική κυβέρνηση-φάντασμα της Βιέννης, υπό τον Έκτωρα Τσιρονίκο.
Το 1945 καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο. Το 1947 επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ο Γιοσμάς συνελήφθη και καταδικάστηκε και σε έναν επιπλέον χρόνο κάθειρξη και σε ισόβια στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων, για συνεργασία με τη γερμανική Μυστική Αστυνομία Στρατού. Το 1949 κατέθεσε αίτηση αναθεώρησης της απόφασης με την οποία του είχε επιβληθεί η θανατική ποινή, η οποία απορρίφθηκε. Με διάταγμα της 7ης Απριλίου 1950 ο βασιλιάς Παύλος του απένειμε χάρη, μετατρέποντας τη θανατική ποινή σε πρόσκαιρα δεσμά 20 ετών. Στα μέσα Νοεμβρίου 1950 το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων αποφάσισε τη συγχώνευση των έως τότε ποινών που του είχαν επιβληθεί και τελικά ο Γιοσμάς αφέθηκε ελεύθερος από τις φυλακές Επταπυργίου Θεσσαλονίκης στις 8 Ιουνίου 1952,
έχοντας μείνει στη φυλακή για συνολικά 5 χρόνια.
Το 1960 μαζεύοντας παλιούς γνωστούς και συμπολεμιστές του, αλλά και νέα μέλη, ίδρυσε το «Σύνδεσμο Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Βορείου Ελλάδος». Ο Σύνδεσμος είχε έδρα την Θεσσαλονίκη και σκοπός του ήταν η αναγνώριση και ενίσχυση όσων συμμετείχαν στον «αντικομμουνιστικό αγώνα» κατά την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής. Έμβλημα του συνδέσμου ήταν ο γερμανικός Σιδηρούς Σταυρός. Το ίδιο έμβλημα έφερε και η εφημερίδα που εξέδιδε ο Γιοσμάς.
Το 1963 συνελήφθη ως ηθικός αυτουργός της δολοφονίας Λαμπράκη. Το 1967 με την επιβολή της δικτατορίας όμως, πήρε σύνταξη ως αντιστασιακός. Κι επειδή… σόι πάει το βασίλειο, να σημειωθεί ότι ο γιος του φον Γιοσμά, Αλέξανδρος, ακολούθησε τα χνάρια του πατέρα του κατεβαίνοντας στην πολιτική αρχικά με το ΛΑ.Ο.Σ. και στη συνέχεια με τη Χρυσή Αυγή.
Οι θυσίες του Ελληνικού λαού, θα πρέπει να υπενθυμίζονται συχνά και όχι μόνο σε τελετές. Η γνώση της ιστορίας είναι πολύτιµο µέσο για να εξηγήσουµε το παρόν. Όσα συμβαίνουν στις μέρες μας, δεν μπορούν να ερμηνευτούν σωστά, αν δεν φιλτραριστούν από το εργοστάσιο της ιστορικής μνήμης. Κι αυτό γιατί με την ιστοριογνωσία, διευρύνονται οι πνευματικοί ορίζοντες, κατακτάται η ουσιαστική γνώση, απεγκλωβίζεται ο άνθρωπος από προκαταλήψεις και αντιστέκεται στην παραπληροφόρηση και στην προπαγάνδα. Ενώ παράλληλα, καλλιεργούνται ιδανικά και υψηλές ηθικές αξίες όπως η ελευθερία, ο ανθρωπισµός, η δικαιοσύνη,
Δυστυχώς, η νέα γενιά, διδάσκεται ελάχιστα έως τίποτα στα σχολεία για την μαύρη περίοδο της ναζιστικής Κατοχής και την εποποιϊα της Εθνικής Αντίστασης. Και κορυφαία γεγονότα όπως το Ολοκαύτωμα των Γιαννιτσών, περνάνε στα «ψιλά», χωρίς την παραμικρή αναφορά από την επίσημη Πολιτεία στα σχολικά βιβλία. Αυτή η προσπάθεια λήθης, αυτός ο ιστορικός σκοταδισμός, είναι που στέρησαν από το λαό μας και κυρίως από τη νέα γενιά την απαραίτητη γνώση του παρελθόντος. Έτσι, ας μην απορούμε που βρέθηκαν θιασώτες του ναζισμού και στη σημερινή εποχή.
με την με αρθμ. 12 του 1945 Συνταγματική Πράξη και των νόμων 217, 271, 295 και 332 του 1945 με τους οποίους και προσδιορίζονταν επακριβώς τα στοιχεία εκείνα τα οποία και συγκροτούσαν την υπόσταση των εγκλημάτων συνεργασίας με τον εχθρό και της εθνικής αναξιότητας καθώς και τον τρόπο κολασμού αλλά και την έκταση των ποινών.
Υπόσταση (στοιχεία) αδικήματος
Σύμφωνα με το 2ο νομοθέτημα διώκονταν και τιμωρούνταν:
Όσοι διαρκούσης ξένης κατοχής ανέλαβαν σχηματισμό Κυβέρνησης, (δηλαδή πρωθυπουργοί) με την συγκατάθεση των εχθρών της πατρίδος.
Όσοι διατέλεσαν κατά παραπάνω περίοδο Υπουργοί και υφυπουργοί, (δηλαδή των κατοχικών κυβερνήσεων).
Όσοι κατέχοντες δημόσια θέση, (δημόσιοι υπάλληλοι και στρατιωτικοί) έγιναν συνειδητά όργανα του εχθρού ή διευκόλυναν το έργο του.
Όσοι ανέλαβαν υπηρεσία πλησίον αρχών κατοχής και ενήργησαν κατά τρόπο πιεστικό για τον λαό.
Όσοι έγιναν συνειδητά όργανα του εχθρού προς διάδοση της προπαγάνδας αυτού.
Όσοι κατέδωσαν στον εχθρό Έλληνες ή συμμάχους, εργαζόμενους χάριν του εθνικού ή συμμαχικού αγώνα και βοήθησαν στην ανακάλυψη και σύλληψη αυτών.
Όσοι προέβησαν σε πράξεις βίας συμπράττοντας ή όχι μετά των οργάνων κατοχής κατά Ελλήνων ένεκα δράσης αυτών κατά του εχθρού.
Όσοι παρέσχον στον εχθρό συστηματικά πληροφορίες περί των κινήσεων και των εργαζομένων για τον εθνικό ή συμμαχικό αγώνα.
Όσοι παρεμπόδισαν ελληνική ή συμμαχική ενέργεια.
Όσοι διετέλεσαν αρχηγοί ή οδηγοί κινήσεων κατά της ακεραιότητας της χώρας.
Όσοι δια της οικονομικής τους συνεργασίας με τον εχθρό προκάλεσαν ζημιές στον ελληνικό λαό, ή σε Έλληνες πολίτες, ή σε πολίτες συμμάχων χωρών, ή υποβοήθησαν την πολιτική του εχθρού προσπάθεια, ή αποκόμισαν εξ αυτού οικονομικά οφέλη.
Έτι δε, όσοι συνεργάσθηκαν με τον εχθρό κατά τρόπο ανάξιο Έλληνος πολίτη και έθιξαν την εθνική αξιοπρέπεια, διευκολύνοντας το έργο των αρχών κατοχής.
Ποινές
Όπως διαμορφώθηκε ο νόμος επιβαλλόμενες ποινές για τα παραπάνω αδικήματα ορίσθηκαν ανάλογα της ιδιότητας ή της θέσης την οποία κατείχαν οι ένοχοι, ή εκ των αποτελεσμάτων των πράξεων των ενόχων, με την ποινή του θανάτου, ή ισόβια, ή πρόσκαιρα δεσμά, καθώς και με ειρκτή αν συνέτρεχαν ελαφρυντικοί λόγοι, ή ακόμα και απέλαση των καταδικασμένων εκτός ορίων επικράτειας. Επίσης δόθηκε στις δικαστικές αρχές το δικαίωμα επιβολής της ολικής ή μερικής δήμευσης της περιουσίας των καταδικασθέντων χωρίς καμία μέριμνα για την περαιτέρω επιβίωση των οικογενειών τους.
Ειδικά δικαστήρια
Τα ειδικά δικαστήρια που συγκροτήθηκαν και επελήφθησαν την εκδίκαση αυτού του ιδιότυπου αδικήματος κατά δημώδη έκφραση αποκλήθηκαν «Δικαστήρια δωσιλόγων», οι δε ένοχοι δωσίλογοι. Αυτά συγκροτήθηκαν από ένα εφέτη ως πρόεδρο, εκ δύο άλλων εφετών ή πρωτοδικών, από τον επίτροπο, καθώς και από δύο πολίτες ως μέλη και τον γραμματέα. Όσα δε τέτοια δικαστήρια συγκροτήθηκαν εκτός έδρας Εφετείων, τους εφέτες αντικατέστησαν πρωτοδίκες.
Αλλά και η διαδικασία που ακολουθήθηκε είχε περίεργη σχέση ως προς το δικονομικό δίκαιο. Συγκεκριμένα κατά των αποφάσεων των ειδικών αυτών δικαστηρίων δεν επιτράπηκε η άσκηση ένδικων μέσων. Τέθηκαν διάφοροι περιορισμοί όπως στον αριθμό των συνηγόρων, μέχρι τρεις, καθώς και ο χρόνος της αγόρευσης εκάστου. Επίσης είχε περιοριστεί μέχρι δέκα ο αριθμός των μαρτύρων υπεράσπισης σε αντίθεση με τον αριθμό μαρτύρων κατηγορίας, άνευ περιορισμού. Τέλος, ειδικά σ΄ αυτά τα δικαστήρια αποκλείστηκε η περίπτωση απόλυσης με εγγύηση, καθώς και η ανακοπή βουλευμάτων του συμβουλίου των δικαστηρίων.